Heb jij het ook al een paar keer gehoord na je vakantie? Mensen die aangeven dat ze ‘weer toe zijn aan vakantie?’ Of de mensen die er volle bak in zijn gegaan en teruggefloten worden door hun lichaam en zich vrij snel ziekmelden na een vakantie? In dit artikel ga ik in op het fenomeen ‘vakanties’ en hoe we ervoor zorgen dat we die beter benutten.

Ontkoppelen van de ‘dagelijkse sleur’

Natuurlijk wil je een leven ontwikkelen waar je geen vakantie van hoeft te nemen, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Zeker voor vrouwen. Als je vakantie krijgt, en de huishoudelijke klusjes blijven maar komen, dan kun je je niet ‘ontkoppelen’ van de ‘dagelijkse sleur’.

Uit onderzoek blijkt dat het voor vrouwen (meer dan mannen) beter is om daadwerkelijk even de boel te laten en ‘op vakantie te gaan’. Het blijkt zelfs zo te zijn dat een zakenreis alleen al een gevoel van onderbreking geeft van die ‘dagelijkse sleur’ (bron: Rest, Alex Soojung-Kim Pang).

Vrijetijdsziekte

Overigens is het ook niet gek dat je, als je vakantie krijgt na een drukke periode, je de eerste week niet helemaal fit voelt. Je lichaam (en geest) krijgen dan de kans om toe te geven aan de opgestapelde vermoeidheid en sommigen worden ook daadwerkelijk ziek. Van een griepje, verkoudheid tot stampende hoofdpijn.

Dit fenomeen wordt ook wel ‘vrijetijdsziekte’ genoemd en is onderzocht door Ad Vingerhoets, begin 2000. Hieruit blijkt dat ongeveer 3% van de mensen hier last van heeft. Niet al te best, maar ook geen schokkende getallen op het eerste oog. Al is het maar de vraag, net zoals bij roze verzuim, in hoeverre het doorgegeven wordt.

Wist je dat als mensen geen vakantie nemen, dit de organisatie ook een heleboel geld kost. Dat kan tot gezondheidsschade leiden, zoals een verhoogde kans op hartfalen, hogere kans op een burn-out en emotionele uitputting. Het opsparen van vakantiedagen is dus niet aan te raden. Daarom verlopen vakantiedagen bij sommige organisaties ook, use them or loose them.

Overigens een tip voor de mensen die ziek zijn geworden op vakantie: als je ziek wordt op vakantie kun je je ziekmelden. Dit gaat dan niet ten kosten van je vakantiedagen. Eén van de dingen waarom ik voor onbeperkt verlof ben, is zodat mensen niet gaan maximaliseren en hamsteren. Dan hoef je je dus ook niet ziek te melden als je op vakantie bent.

Optimaal vakantie nemen

Wil je goed herstellen en loskomen van het werk, dan bestaat een goede ‘werkonderbreking’ uit 4 elementen, zo geeft de Duitse socioloog Sonnentag 4 aan. Zorg voor:

• Relaxation (ontspanning)
• Control (autonomie over je tijd en energie)
• Mastery (persoonlijke ontwikkeling/vooruitgang door uitdagende dingen)
• Mentale ontkoppeling (even niet met werk bezig zijn, afstand kunnen nemen, letterlijk maar ook figuurlijk)

Daarom is het ook belangrijk om tijdens je vakantie, en naast het werk, voldoende energie te hebben om te kiezen voor actief vermaak (in tegenstelling tot passief vermaak). Actief vermaak is een hobby, iets waar je moeite voor moet doen, zoals het lezen van een boek of het bespelen van een instrument. Zodra je stopt, stopt ook het ‘vermaak’.

Wie ‘mentaal murw (zwak) gebeukt is’, een uitspraak van een fietsmaatje van mij, is eerder geneigd om naar passief vermaak te grijpen. Dat is scrollen op je telefoon, netflixen en je vooral niet in te spannen. Daar heb je de puf niet voor waardoor je een belangrijk element in het herstel mist. De kwaliteit van je ‘werkonderbreking’ neemt dan af.

Dit mentale opgebrand zijn is niet gek. Je hebt te weinig herstel gehad en je prefrontale cortex, de plek waar je motivatie onder andere wordt gestimuleerd, is uitgeknepen en een droge spons geworden. Iedereen weet dat een spons nat moet blijven, anders neemt het ook minder snel water op. Houd je zaag scherp en je spons nat, had Covey beter kunnen zeggen.

De effecten van een vakantie

Regelmatig vakanties nemen is dan beter dan 1x een lange vakantie opnemen. Onderzoekers kwamen erachter dat de effecten ongeveer 3 tot 4 weken duurden voordat mensen weer naar het oude pre-vakantiegevoel terug zijn (en soms wel eerder). Zie daar je collega’s die naar de volgende vakantie hunkeren.

De grap is overigens dat we steeds meer uitgeven aan vakanties en dat past weer in de work hard play hard-werkmentaliteit. Terwijl dat juist een recept is voor middelmaat en uitputting. Je kunt beter een gematigder tempo en leven aanhouden, zodat ook de kortere onderbreking van werk enorm vruchtbaar is.

Nu ben ik de laatste tijd in de ban van alles dat met slow te maken heeft. Van slow-productiviteit (Cal Newport) tot slow travel (bikepacking). Gelijk in het vliegtuig springen voor een all inclusive-vakantie van 8 dagen is niet aan mij besteed. En hij geeft aan dat we veel meer met seizoenen moeten werken en eraan moeten wennen.

Van 2 maanden geen afspraken blokken (volledig asynchroon werken), tot blokken van 6 weken met 2 weken rust, de (hint naar de) 4-daagse werkweek en zelfs de microvariant. Daarbij stop je 2 uurtjes eerder en ga je wat compleet anders doen. Denk bijvoorbeeld aan naar de film gaan overdag.

Misschien is dat laatste dan een goede tip voor je collega: laat diegene even compleet wat anders doen ‘onder werktijd’.

De kers op de taart

Met bovenstaande voorkom je uitval, maar ook roze verzuim. And last but not least, dan snakt die collega niet meer naar vakantie, maar is het de kers op de taart na een periode werken. Uiteindelijk is dat toch wat de meeste mensen graag willen: gewoon-lekker-werken.