Terug naar kantoor – of wegwezen

Als adviseur bij YNNO kijk ik, Bart van Roekel, met stijgende verbazing naar de reeks presidentiële decreten die president Trump gisteren ondertekende. Van het uitroepen van de noodtoestand aan de grens met Mexico tot de terugtrekking uit het Klimaatverdrag van Parijs. Maar ook werd besloten dat er geen nieuwe mensen meer worden aangenomen bij de overheid én worden ambtenaren verplicht om volledig op kantoor te werken. Deze laatste maatregel heeft als doel om de werkregelingen voor werken op afstand, die tijdens de COVID-19-pandemie ontstonden, volledig terug te draaien.

Volgens een rapport van het White House Office of Management and Budget uit augustus 2024 komt ongeveer 46% van de Amerikaanse ambtenaren (circa 1,1 miljoen mensen) in aanmerking voor thuiswerken. Ongeveer 228.000 van hen werkte in 2024 volledig thuis. Trump gaf in een korte verklaring opdracht aan de hoofden van departementen en agentschappen om zo snel mogelijk alle nodige stappen te ondernemen om regelingen voor werken op afstand te beëindigen en werknemers te verplichten weer fulltime naar hun respectieve werkplekken te komen, tenzij vrijstellingen nodig worden geacht.

In december vorig jaar sprak Trump al over deze koers: “Als mensen niet terugkomen naar hun werk, niet terugkomen naar kantoor, worden ze ontslagen.” Inmiddels zijn de eerste reacties binnen en overwegen werknemers liever te stoppen dan fulltime op kantoor te verschijnen.

Musk als bondgenoot in verandering

De verplichte terugkeer naar kantoor wordt gecombineerd met een aannamestop en de oprichting van een adviesorgaan, het Department of Government Efficiency. Dit orgaan, dat onder leiding staat van Elon Musk, moet Trump helpen grote delen van de federale overheid te verkleinen en sommige agentschappen zelfs volledig te elimineren. Musk liet eerder in The Wall Street Journal weten dat hij het intrekken van ‘het COVID-tijdperkprivilege van thuiswerken’ verwelkomt, omdat het volgens hem zou leiden tot een golf van vrijwillige ontslagen.

Vakbonden komen in verzet

De American Federation of Government Employees, een vakbond die ongeveer 800.000 federale werknemers vertegenwoordigt, heeft direct een federale rechtszaak aangespannen tegen de regering-Trump. Ze willen afdwingen dat de overheid voldoet aan de Federal Advisory Committee Act (FACA). Ook de National Treasury Employee Union, die werknemers van tientallen federale agentschappen vertegenwoordigt, heeft een aanklacht ingediend om de uitvoerende order te blokkeren.

Luie bureaucraten

Donald Trump heeft zich al vaker uitgesproken tegen werken op afstand, een standpunt dat mijns inziens voortkomt uit een bredere Republikeinse neiging om federale werknemers af te schilderen als luie bureaucraten. Het effect van deze veranderingen zal volgens mij zijn dat langdurige overheidsmedewerkers gemakkelijker vervangen kunnen worden, terwijl gefrustreerde werknemers zelf opstappen. Dit draagt bij aan het doel van Trump om de overheid kleiner te maken.

De gevaren van een te kleine overheid

Deze visie doet denken aan het neoliberale gedachtegoed van de jaren zeventig, waarin leiders als Ronald Reagan en Margaret Thatcher de overheid als inefficiënt bestempelden. Ook in Nederland leeft het idee dat de overheid meer moet sturen en minder moet roeien. Maar er schuilt een gevaar in een te kleine overheid: als deze te veel uitbesteedt, kan ze essentiële processen niet langer zelfstandig uitvoeren. Dit maakt duurzaam leren binnen overheden ingewikkelder en leidt tot een vicieuze cirkel van afhankelijkheid.

Daarnaast beperkt het schrappen van hybride werkregelingen de mogelijkheden voor federale agentschappen om te concurreren met niet-publieke organisaties om toptalent. Ook maakt het de overheid minder toegankelijk voor medewerkers met een mobiliteitsbeperking of neurodiversiteit. Dat Trump ook een einde maakt aan alle diversiteits-, gelijkheids- en inclusieprogramma’s, laat zien dat hij weinig waarde lijkt te hechten aan een inclusieve werkcultuur.

Gelukkig hoeven wij in Nederland (of in Europa) niet te vrezen voor dergelijke maatregelen, maar zijn we uiteraard wel altijd opzoek naar innovaties en verbetermogelijkheden binnen de overheid. Misschien dat oud-Hollands de gezonde middenweg een oplossing kan bieden.